CERN:Neser dita e se vertetes

maroj kjo?apo nuk eshte bere?
me duket se do dali,,kshu,,:operacioni do dali me sukses,,por pacientet do vdesin :s:s:s

ej po kjo eshte kundra natyres keto lloj eksperimentesh nuk duhen bere. une jam akoma i mendimit qe ai eksperiment eshte bere dhe ka dale me sukses se po te ishte ndryshe tani nuk do ta kishin nxjerre jo

U PEZULLUA SI EKSPERIMENT

pse?

Përllogaritjet teorike për eksperimentin në Zvicër vijnë edhe nga Shqipëria

Shqip

Boriçi: Jetojmë në një univers me 11 përmasa hapësinore-kohore

Pakkush e di, por eksperimenti më i përfolur në të gjithë botën i ka “rrënjët” në Shqipëri. Llogaritjet për Large Hadon Collider, ose ndryshe Goditësi i Madh i Hadroneve, bëhen në Shqipëri nga profesor Artan Boriçi, i cili raporton në bashkëpunim me fizikanët e tjerë në botë informacionet në mënyrë periodike. Kur e pyesim se përse u duhet qytetarëve të thjeshtë të jenë në dijeni të këtij eksperimenti kaq të rëndësishëm për fizikanët, ai na përgjigjet: “Ky eksperiment është i rëndësishëm për të gjithë individët, sepse pas përfundimit të tij do të jepen shumë përgjigje. Mund të zbulohet se ne jetojmë në një multiunivers si dhe mund të eksperimentohen burime të pastra energjie nëpërmjet fizikës bërthamore”. Në një intervistë për gazetën “Shqip”, fizikani Artan Boriçi tregon për eksperimentin, dobinë e tij, qëllimin e këtij projekti e mbi të gjitha përgjigjet për spekulimin e rrezikut të vrimave të zeza. Askujt nuk do t‘i kishte shkuar në mendje se në një nga departamentet në Fakultetin e Shkencave të Natyrës, një fizikan i njohur shqiptar bën llogaritjet e algoritmeve në “adresë” të eksperimentit LHC, projekti më i përfolur në të gjithë botën, në media, në diskutime mes besimtarëve dhe shkencëtarëve. Disa e quajnë “fundin e botës”, të tjerë “rrezik”, si pasojë e krijimit të vrimave të zeza. Të vetmit që e shohin me optimizëm janë fizikanët. Edhe ata shqiptarë. “Asnjëherë nuk dihen përfundimet e një eksperimenti. Ajo që mund të themi është se në rast se krijohen vrimat e zeza, ato do të jenë mikroskopike. Jemi në ankth të përfundimit”, thotë profesor Artan Boriçi. Ndërsa shqiptarët që sot e tutje do të fusin në “repertorin” e tyre një tjetër bashkëkombës shumë të rëndësishëm, i cili po ndihmon me emrin e Shqipërisë një nga eksperimentet më të përfolura në të gjithë botën.

Përse është i rëndësishëm ky eksperiment, çfarë qëllimi ka dhe përse do të shërbejë?

Eksperimenti është i rëndësishëm sepse do të testojë teoritë fizike mbi ndërtimin e lëndës dhe forcat në natyrë në përgjithësi, si edhe përllogaritjet e kryera me anë të këtyre teorive. Një nga këto teori është teoria kuantike e kuarkeve dhe gluoneve, ose kromodinamika kuantike. Nëse do ta përfytyronim protonin si një top të rrumbullakët, teoria përshkruan brendësinë e këtij topi me anë të kuarkeve dhe gluoneve. Eksperimenti do të testojë për herë të parë ekzistencën e kuarkeve dhe gluoneve në gjendjen plazmore të temperaturës së lartë. Kjo gjendje është parashikuar tashmë me anë të simulimeve të teorisë në superkompjuter të tipit Blue Gene, në bashkëpunime të ndryshme në Perëndim.

Dimë që ju jeni pjesë e grupit të punës që kryejnë këto llogaritje. Me çfarë do të kontribuojë Shqipëria?

Kontributi i fakultetit tonë është zhvillimi i algoritmeve që u shërbejnë këtyre llogaritjeve. Ne kemi ndërtuar një software, QCDLAB (www.phys.fshn.edu.al/qcdlab.html) dhe një PC-CLUSTER për të ndërtuar prototipin e këtyre llogaritjeve, të cilat më pas zhvillohen në superkompjuter. QCDLAB PC-CLUSTER është një lloj serveri dedikuar vetëm llogaritjeve. Së bashku me pedagogun e Universitetit Politeknik të Tiranës, Alban Allokoçi, kemi ndërtuar këtë server, i përbërë nga 10 PC të lidhura në switch dhe të futura në një rack me 42 njësi. Algoritmet e idetë e zhvilluara në FSHN janë tashmë pjesë e software-ve që ekzekutohen në gjithë superkompjuterët që përdoren për këtë qëllim.

Çfarë është LHC?

Large Hadon Collider, ose Goditësi i Madh i Hadroneve. Pak ditë më parë është kryer testimi i rrethit të LHC-së në të cilin janë lëshuar dy tufave protonike, njëra në sensin orar dhe më pas një tjetër në sensin antiorar. Deri në mesin e vitit tjetër pritet që energjia e tufave të rritet gradualisht, në mënyrë që të fillojnë eksperimentet me goditjen e protoneve në katër vende të caktuara të rrethit të LHC-së, ku janë vendosur detektorët. Një detektor nuk është gjë tjetër veçse një kamera dixhitale gjigande, që kryen qindra miliona fotografi në sekondë të pjesëzave që emetohen si rezultat i përplasjes së protoneve me energji 17 teraelektronvolt.

Çfarë mund të thoni për riskun prej vrimave të zeza?

Këto janë gjepura. Edhe nëse ka një probabilitet të krijimit të tyre, ato do të jenë mikroskopike dhe të paqëndrueshme.

Përse duhet t‘u interesojë ky eksperiment qytetarëve të thjeshtë? Çfarë ndryshimesh do të sjellë ky projekt?

E rëndësishme është të dihet se 99.9 për qind e trupit tonë përbëhet nga hadrone, ose protone, neutrone e bërthama atomike. A nuk është i rëndësishëm për ju trupi juaj? Në fakt, unë do ta përkufizoja LHC-në si një makinë të forcave bërthamore. Ajo që mund të pohoj me siguri është se eksperimenti do të bëjë të mundur njohjen në detaje të forcave bërthamore dhe kjo do të ndihmonte në realizimin e një gjenerate të re reaktorësh bërthamorë me të vegjël, ndoshta të lëvizshëm. Këtu nuk është fjala për design, por për bazën fizike mbi të cilën do të kemi këtë design të ri. A e imagjinoni se çfarë do të thotë të prodhojmë energji të pastër dhe të lirë në 20-30 vitet e ardhshme?

Në fakt, fizikanët janë nisur nga të tjera qëllime dhe jo nga ato që thoni ju?

Është e vërtetë. Eksperimenti ka për qëllim të kapë pjesëzën Higgs, ose bozonin Higgs, grimca e magjishme që i jep kuptim masës si të tillë. Gjithashtu do të testohet teoria e superkordave, e cila na jep dy skenarë: në rast se kapen pjesëzat supersimetrike, ky do të ishte një triumf i vërtetë i kësaj teorie dhe në këtë mënyrë, papritur do të konfirmohej ideja që jetojmë në një botë me 11 përmasa. Më e keqja e mundshme, si përfundim i eksperimentit mund të rezultojë se jetojmë në një univers i cili është përzgjedhur në mënyrë të magjishme prej multiversit, ose sasisë së pafundme të universeve të ndryshme. Në këtë rast do të kishim rrëzimin e parimit të Kopernikut, i cili nuk e vë ekzistencën tonë në një vend të privilegjuar në univers.

A mendoni se ky eksperiment ka shkaktuar polemika mes besimtarëve dhe shkencëtarëve?

Duke u nisur nga sa thamë më sipër, njerëzit mund të spekulojnë. Ekzistenca e shumë universeve sjell spekulime. Këtu bie poshtë parimi i Koperikut, i cili thotë se jemi një qoshe si gjithë qoshet e tjera të universit. Nëse nuk kapet supersimetria dhe teoria e kordave presupozohet e vërtetë, atëherë parimi i tij bie poshtë. Fizikanët në IAS të Princeton janë të mendimit se në këtë rast fizika do të ishte në krizë të njëjtë me atë që ka jetuar 100-150 vjet më parë. Siç e thashë, ky përfundim presupozon diçka që mund të jetë e gabuar: teoria e kordave. Fizikanët, sidomos në SHBA, kanë investuar gjithë karrierën e tyre në këtë teori, aq sa është e pamundur për të menduar gjë tjetër.

Fizikani shqiptar, që llogarit

për LHC me “serverin” e krijuar prej tij

Dr. Artan Boriçi është profesor i asociuar në Universitetin e Tiranës që prej vitit 2003. Më parë ai ka punuar si kërkues shkencor në Universitetin e Edinburgut, në atë Politeknik Federal të Zyrihut dhe në institutin “Paul Scherrer”. Pasi diplomohet si fizikan në Shqipëri, ai largohet nga Shqipëria në vitin 1991 për në Zvicër. Atje merr gradën Doktor i Shkencave Matematike në Politeknikun Federal të Zyrihut në vitin 1996. Aktiviteti i tij shkencor shtrihet prej teorive bazë të pjesëzave elementare, te hapësirat e Krylovit në matematikë dhe tek inxhinieria financiare. Ai ka botuar më shumë se 40 libra dhe artikuj shkencorë në revistat më në zë të fizikës dhe matematikës. Artani ka qenë konsulent i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për ligjin e Arsimit të Lartë dhe konsulent i rregullt i institucioneve financiare të huaja dhe të vendit.

Dr. Boriçi aktualisht është kontribuues në zhvillimin e algoritmeve për testimin e teorive më të fundit të grimcave elementare.

UNBLOCK YOUR EARS: ‘BIG BANG’ POSTPONED TO 2009
16:54 Wed 24 Sep 2008 - Clive Leviev-Sawyer

Optimists and devotees of science must, along with pessimists dreading – or eagerly anticipating – the destruction of the universe, wait a bit longer. The ‘Big Bang’ experiment involving the Large Hadron Collider (LHC) has been postponed to spring 2009.
According to a September 20 2008 statement on the LHC website, “during commissioning (without beam) of the final LHC sector (sector 3-4) at high current for operation at 5 TeV, an incident occurred at mid-day on Friday 19 September resulting in a large helium leak into the tunnel”.
“Preliminary investigations indicate that the most likely cause of the problem was a faulty electrical connection between two magnets, which probably melted at high current leading to mechanical failure. CERN ’s strict safety regulations ensured that at no time was there any risk to people,” the statement said.
A full investigation was underway, but it was already clear that the sector would have to be warmed up for repairs to take place, it said.
“This implies a minimum of two months down time for LHC operation. For the same fault, not uncommon in a normally conducting machine, the repair time would be a matter of days.”
Further details would be made available as soon as they were known, the statement said.
News agency reports quoted the Director-General of CERN, the European Organization for Nuclear Research, Robert Aymar as saying that the incident was a psychological blow after a successful start of the LHC following years of painstaking preparation by teams of scientists.
“I have no doubt that we will overcome this setback with the same degree of rigor and application,” Aymar said in a statement.
CERN spokesperson James Gillies said they would have to wait several weeks before the temperature could be raised from near absolute zero so that they could go inside the equipment to examine the extent of the damage.
“They're going to have to open up and really investigate what went on there,” Gillies said. “So that's going to be two or three weeks before we can put out something that we're sure of.”
“The winter shutdown will go according to schedule, which means that we start up the accelerator complex in the spring months.”
Scientists involved in the experiment in Geneva were were trying to test the Big Bang idea by using the LHC to smash two beams of particles head-on at super-fast speeds, to see what would happen.
As The Sofia Echo’s science correspondent explained the experiment on September 12, the basics behind the LHC are simple to explain and do not differ much from other particle accelerators. The particle accelerator, also called an atom smasher, is a long tube in which magnets direct and accelerate tiny particles to very high speeds.
When the required energy is achieved, those particles are collided inside a special piece of equipment, called a detector. Scientist use this data to make conclusions about the structure of the examined particles. The particle accelerator is the most important tool in the modern particle physics toolbox and there are a number of such devices built in laboratories around the world. CERN’s is now the largest.
What is impressive about the LHC, in addition to its sheer size and power, is its component parts. The accelerator itself consists of a 27km-long circular tunnel, built 100m underground, in which are installed the lines and equipment needed for experiments.
What the LHC will do is accelerate protons, one of the two main components of the atomic nuclei, into two beams that circulate the accelerator until they nearly attain light speed.
At this point, each of the protons travels through the entire 27km line 11 000 times a second.
One of the most powerful superconductor magnets helps focus and confine the two beams. The entire installation has liquid helium (-271 degrees Celsius) circulating inside for cooling purposes.
Then the two beams are collided inside one of the four detectors built around the line, which can distinguish and plot the trajectories of the particles released from the collision. What will happen from there is a mystery for now.
Some suggest that this will generate an Earth-destroying black hole, though that is clearly not the goal of the project. Instead, scientists want to simulate the conditions of the Big Bang – the point at which our universe was thought to be created.
When this is done, the detectors will provide scientists with data that can answer important questions about the nature of the universe. And one of the answers they are eager to get is: Does the Higgs boson exist?
The Higgs boson is a theoretical, at this point, particle responsible for the transition between energy and matter. It is so important for our modern perception of the universe that it has even been christened with a divine nickname – the God particle. If the experiments at the LHC prove its existence, it would be the first experimental evidence ever and scientists would know how the energy from the Big Bang formed matter, and us.



[b]A BEN PUN KJO QE ESHTE NE ANGLISHISHT?????

The Large Hadron Collider
Our understanding of the Universe is about to change...
The Large Hadron Collider (LHC) is a gigantic scientific instrument near Geneva, where it spans the border between Switzerland and France about 100 m underground. It is a particle accelerator used by physicists to study the smallest known particles – the fundamental building blocks of all things. It will revolutionise our understanding, from the minuscule world deep within atoms to the vastness of the Universe.
Two beams of subatomic particles called 'hadrons' – either protons or lead ions – will travel in opposite directions inside the circular accelerator, gaining energy with every lap. Physicists will use the LHC to recreate the conditions just after the Big Bang, by colliding the two beams head-on at very high energy. Teams of physicists from around the world will analyse the particles created in the collisions using special detectors in a number of experiments dedicated to the LHC.
There are many theories as to what will result from these collisions, but what's for sure is that a brave new world of physics will emerge from the new accelerator, as knowledge in particle physics goes on to describe the workings of the Universe. For decades, the Standard Model of particle physics has served physicists well as a means of understanding the fundamental laws of Nature, but it does not tell the whole story. Only experimental data using the higher energies reached by the LHC can push knowledge forward, challenging those who seek confirmation of established knowledge, and those who dare to dream beyond the paradigm.



[b]PO KJO BEN???

gje e bukur nga ana juaj qe keni hapur nje teme te tilli por problemi eshte shum prej ktyre informcioneve jan per gazetat me pak flaje muhabet gazetaresh... shum prej kty informacioneve ktu jan elementare per shjegimin qwe i eshte dhene e ciditshmja ktu eshte sa sekrete nuk jane te shpjeguar nuk eshte shpjeguar asnje veshtiresi asnje pengese pfffff... kto jane te njejtat informacine qe jane thene qe ne hapat e para te eksperimentit...dhe nuk ju duket e ciditshme qe cdo gje paska vajtur vaj...... qellmi i berjes te ktij eksperimenti nuk eshte vertetimi se si "eshte krijuar universi" por jane shum teknologji qe rrjedhin prej ktij ... prsh kur eshte shpikur antimateria qe krijohet ne te njejtet kushte por ne bashkeveprin "perplasje" jan nje proton(+) me nje elktron(-) eshte krijuar nje teknlogji qe pritet te vihet ne veprim ne 2015 qeme nje kovate me uje mund te prodhohet energji elektrike per 2000 shtepi per nje dite etj. etj qe pertoj ti them.... klm all

u sa shum info ktu
do i lex neser se tani skam nerva lol
po hee, si vajti ajo pune ?

e me verte, si vajti kjo pune se u be nami ne fillim.

shyqyr jemi akoma gjall thuaj