Biologjia

Nga bota e gjalle un po ju tregoj:

KRIMBAT E SHTYPUR
• Krimbat e shtypur jane kafshe 3 shtresore te pasegmentuara me simetri dyanesore.
• Nuk kane zgaver trupore (acelomote), por hapesira mes ektodermes dhe endodermes permbushet me parenkima.
• Sistemi nervor eshte ne pjesen e perparme dhe perbehet nga nje rrjet shume i thjeshte nervor dhe ganglienet (grumbuj qelizash nervore qe pergjigjen per funksione te caktuara).
• Sistemi eksretues perbehet nga sistemi paraeksretuese i ekskretimit qe perbehet nga gypa te degezuar qe perfundojne ne qeliza ne forme flake.
• Krimbat e shtypur permbajne gojez, por nuk kane vrime anale. Sistemi riprodhues eshte dyseksual. Jane forma ujore me trup te bute, te shtypur ne forme gjetheje qe notojne te lira. Por ka edhe forma endoparazitore dhe ekzoparazitore.
• Krimbat parazital kane forme te shtypur qe sherben per te rritur siperfaqen thithese qe thith ushqimet e tretura me pare nga “strehuesi”.
• Forma e shtypur sherben per tu vendosur ne menyre te puthitshme perballe veshjeve te zorreve qe te mos largohen nga zorra ku ajo ushqehet.
• Pjesa e kokes ka disa grimca per tu kapur ne muret e zorres.
• Frymeshkembimi eshte anaerob (pa nevoje te oksigjenit).
• Ngjyra eshte e bardhe ne krem ose e verdhe e zbehte sepse nuk nevojitet maskimi per shkak te jetes parazitare.
• Veshja e trashe qe i mbulon quhet kutikula.
• Verehet evolucion regresiv.
• Mungon aparati tretes dhe ka strukture muskulore pak te zhvilluar dhe sistem nervor pak te zhvilluar.
• Jane hermafrobite, vetpllenues, sepse çlirimi i gameteve te lira ne zorre do te shkaktonte shkaterrimin e tyre nga lengjet tretese te zorres.
• Te gjitha kafshet parazitare prodhojne shume veze dhe spermatozoide pasi shumica e zigotave do te vdisnin gjate rruges per te gjetur “strehues” te ri.
• Embrioni mbulohet nga nje levozhge e forte per te mbijetuar ndaj ekstremeve te temperatures dhe pH.

Prokariotët dhe eukariotët
“Bakteret e vërteta” (ku përfshihen të gjitha bakteret që infektojnë njeriun) janë anëtarë të të njejtës mbretëri të gjallesave - eubacteria, bacteria. Një grup tjetër mikroorganizmash që shpesh hasen në mjedise ekstreme jetësore formojnë mbretërinë tjetër - archaebacteria, Archaea. Në aspektin morfologjik, të dy mbretëritë e këtyre mikroorganizmave kanë ngjashmëri mes vete( sidomos kur iu mungon bërthama), prandaj ato së bashku grupohen si prokariotë. Megjithatë, ato kanë dallime të dukshme në aspektin biokimik. Shumica e archaea jetojnë në mjedise tipike, siç janë burimet e nxehta sulfurike, ku mbretëron temperaturë mbi 80 ºC dhe pH=2. Këto mikroorganizma quhen termoacidofile. Të tjerat jetojnë në mjedise që përmbajnë metan (metanogjenet) ose përqëndrime të larta të kripës (halofilet ekstreme).

Archaea

Bazuar në ngjashmëritë e sekuencave të ADN-së, del se arkaeat dhe ekuariotet janë ndarë nga eubakteret para se të ndahen nga njëra tjetra (figura 1a). Nga vështrimi biokimik, arkaeat në shumë aspekte janë më të ngjashme me eukariotet sesa eubakteret. P.sh., ARN polimeraza e arkaeave në aspektin e numrit të nënnjësive është poaq komplekse sikurse polimerazat e bërthamës së eukarioteve. Njëkohësisht, përbrenda disa nënnjësive eukariote ekziston një homologji e konsiderueshme e aminoacideve. Po ashtu, te arkaeat gjeni promotor i strukturës është më shumë i ngjashëm me atë të eukarioteve sesa eubaktereve. Sikurse eubakteret, edhe arkaeat kanë operone, të cilat i përshkruajnë tek ARNi policistronike. Ngjashmëri ekzistojnë edhe në faktorët e sintezës së proteinave të arkaeave dhe eukarioteve, duke sugjeruar për një mekanizëm të përbashkët të sintezës së proteinave. Njësia 16S e ARNr te eubakteret dhe arkaeat dallon dukshëm në sekuencë.
Eubakteret ( me përjashtim të gjinive Mycoplasma dhe Chlamydia) posedojnë peptodoglikan (sinonimet: mureinë, mukopeptid, skeleti i murit qelizor). Peptidoglikani përmban një sheqer unikat, acid muramik, që nuk gjindet tjetërkund në natyrë. Archaebacteret përmbajnë pseudomureinë që dallon strukturalisht me mureinën e eubaktereve.

Për të shprehur ngjashmëritë ndërmjet archaeae dhe eukarioteve, në të kaluarën është përdorur termi archaebacteria. Sot, të gjitha format tjera qelizore të jetës (përfshirë bimët, kafshët dhe fungjet) përmblidhen me një emër-eukariotë.

Anëtarët e Archaea nuk janë patogjenë për njerëz dhe nuk do të diskutohen më tej.










Ngjashmëritë ndërmjet Archaea dhe Eukarioteve
Eubakteret Archaea Eukariotet
Bërthama Jo Jo Po: mbështjellë me membranë
Nukleosomet/histonet Jo Po Po
Operonet/ ARNm policistronike Po Po Jo
Intronet Jo Jo Po
Proteinat lidhëse TATA Jo Po Po
Organelet Jo Jo Po: mitokondriet, lizosomet, retikulumi endoplazmik etj.
Kromosomet Një zingjiror Një zingjiror Më shumë se një
ARN polimeraza Një (e thjeshtë) Më shumë se një (komplekse) Më shumë se një (komplekse)
Amino acidi proteinë inicues N-formyl metionina Metionina Metionina
Sinteza e proteinave ndjeshmëria ndaj toksinës difterike Nuk janë të ndieshme Të ndjeshëm Të ndjeshëm
Peptidoglikani Po Jo Jo
Sinteza e proteinave Faktorët inicues
Proteinat ribosomale
Faktorët e elongimit
tek Archaea janë më të ngjashëm me ato të eukarioteve sesa eubakteret









Dallimet ndërmjet prokarioteve dhe eukarioteve
Qeliza prokariote, për dallim prej asaj eukariote nuk është e fragmentuar. Ajo nuk ka membranë bërthamore, mitokondrie, retikulum endoplazmatik, trupin e Golgjit, fagosome dhe lizosome (Figurat 1b, 2 dhe 3). Prokariotet, në përgjithësi kanë vetëm një kromozom cirkular. Pasi që nuk kanë membranë bërthamore, kromosomi është i lidhur në një vend specifik të membranës qelizore- në mezosome. Ribosomet e prokarioteve janë 70S ( S- njësia e Svedbergut, një vlerë e madhësisë), kurse ribosomet e eukarioteve janë më të mëdha (80S). Nënnjësitë ribosomale të prokarioteve janë 30S dhe 50S ( te eukariotet janë më të mëdha). Ribosomet 30S kanë ARN 16S, kurse ribosomet 50S përmbajnë ARN 23S dhe 5S. Te eukariotet, ARN ribosomal është më i madh (ARNr 18S ndaj 16S). Membranat bakterore, në përgjithësi nuk përmbajnë sterole (p.sh.kolesterol).

STRUKTURA BAKTERORE
Edhepse nuk janë kompekse sikur eukariotet, te prokariotet mund të definohen disa struktura përbërëse eubakterore. Këto struktura nuk i posedojnë të gjitha bakteret.
Plazmidet
Janë segmente të ADN-së që ndodhen jashtë kromozomeve, të pranishme në shumë kopje dhe shpesh kodojnë faktorët e patogjenezës dhe ato të rezistencës antimikrobike. Disa forma, po ashtu janë të përfshira në shumëzimin e baktereve.
Mbështjellësi qelizor
Bakteret mund të ndahen në dy grupe duke u bazuar në ngjyrosjen sipas Gramit. Bakteret Gram pozitive e mbajnë ngjyrën e kristal violetit pas shpërlarjes me ujë, kurse ato Gram negative nuk e mbajnë atë pas shpërlarjes. Të gjitha bakteret kanë membranë qelizore në të cilën bëhet fosforilimi oksidativ (pasi që nuk kanë mitokondrie). Jashtë membranës qelizore ndodhet muri qelizor, që përbën një formacion rigjid dhe e mbron qelizën nga liza osmotike. Bakteret gram pozitive kanë mur qelizor shumë më të trashë sesa ato Gram negative. Bakteret Gram negative kanë edhe një membranë të jashtme shtesë. Membrana e jashtme është bariera kryesore e permeabilitetit te bakteret Gram negative. Hapësira ndërmjet membranës së jashtme dhe asaj të brendshme quhet hapësira periplazmike. Bakteret Gram negative i deponojnë enzimet e tyre zbërthyese në hapësirën periplazmike. Bakteret Gram pozitive nuk kanë hapësirë periplazmike; ato sekretojnë ekzoenzime dhe bëjnë digjestimin jashtëqelizor. Digjestimi është i nevojshëm, pasi që molekulat e mëdha nuk mund të kalojnë rregullisht nëpër membranën e jashtme (nëse është prezente) ose nëpër membranën qelizore.

Bakteret pa mur qelizor
Nëse bakteret trajtohen me 1) enzime që shkaktojnë lizë të murit qelizor ose 2) me antibiotikë që interferojnë me biosintezën e peptidoglikanit, atëherë shpesh mund të krijohen baktere pa mur qelizor. Zakonisht këto trajtime rezultojnë në krijimin e mikroorganizmave të paqëndrueshëm. Bakteret pa mur qelizor që nuk mund të shumëzohen quhen sferoplaste (nëse kanë membranë të jashtme) ose proptoplaste (nëse nuk është prezente membrana e jashtme). Nganjëherë këto baktere mund edhe të shumëzohen (format L).


Flagjela
Disa lloje bakteresh janë të lëvizshme dhe kanë organele të lëvizjes – flagjela . Ato janë të afta ta shijojnë mjedisin e tyre jetësor dhe të përgjigjen ndaj substancave kimike ushqyese ose materieve helmuese duke lëvizur drejt tyre apo larg nga to (kemotaksa). Flagjelat janë të fiksuara në membranën qelizore, zgjaten nëpër mbështjellës qelizor dhe shtrihen si varg i gjatë. Flagjela përbëhet nga një numër proteinash, përfshirë edhe flagjelinën. Ato e lëvizin qelizën përmes rrotacionit me lëvizje sikur helikë. Filamentet aksiale te spiroketat kanë funksion të ngjashëm sikurse flagjelet. Proteinat lidhëse në hapësirën periplazmike ose membranën qelizore i lidhin burimet e ushqimit (siç janë sheqernat dhe aminoacidet) duke shkaktuar metilimin e proteinave të tjera të membranës qelizore të cilat ndikojnë në lëvizjen e qelizës me flagjela. Permeazat janë proteina që pastaj i transportojnë këto ushqime nëpër membranën qelizore. Energjia dhe burimet e karbonit mund të deponohen sipas nevojës në “granulat deponuese” të citoplazmës që përmbajnë glikogjen, polihidroksibutirat ose polifosfate.

Piliet (sinonim: fimbriet)
Llojet e pilieve dallohen mes shtameve të ndryshme bakterore. Ato janë projeksione qelizore në formë të fijeve të flokut. Disa janë të përfshira në konjugimin seksual dhe të tjerat mundësojnë ngjitjen në sipërfaqet epiteliale të strehuesit gjatë procesit infektiv.

Kapsulat dhe shtresat jargëzuese
Këto janë struktura që e rrethojnë nga jashtë membranën qelizore. Nëse janë qartë të definuara atëherë quhen kapsula, e nëse jo - emërtohen si shtresë jargëzuese apo glikokaliks. Ato zakonisht përbëhen nga polisakaridet. Mirëpo, te disa bacile ato janë të përbëra nga polipeptidet (acidi poliglutaminik). Ato nuk kanë rol qenësor në jetesën e qelizës dhe brenda të njejtit lloj, disa shtame mund të prodhojnë kapsulë, kurse të tjerat jo. Kapsulat e baktereve patogjene i pengojnë fagocitet gjatë gëlltitjes dhe shkatërrimit të baktereve. Kapsulat shpesh humbin gjatë kultivimit in vitro.

Endosporet (sporet)
Janë forma të fjetura të qelizës bakterore që prodhohen nga disa lloje bakteresh gjatë kushteve të pavolitshme jetësore; forma aktive e rritur e qelizës quhet formë vegjetative. Sporet janë rezistente ndaj shumë kushteve të pavolitshme (përfshirë temperaturat e larta dhe tretësit organikë). Citoplazma e sporeve është e dehidruar dhe përmban kalcium dipikolinat (acidi dipikolinik- figura , që është përgjegjës për rezistencën e spores ndaj nxehtësisë. Sporet më së shpeshti hasen te gjinitë Bacillus dhe Clostridium.


PERGATITI
Arbër TËRVOLI

Artoropodet = Kembenyjetuarit (Jorruazore)

• Shfaqen per here te pare gjymtyret e vertete.(Mbi 1 milion specie te tilla)
• Qarkullimi i gjakut eshte i hapur.
• Gjaku eshte pa ngjyre ose i kalter.(Pigmenti qe e bent e tille gjakun quhet HEMOCIANINA)
• Temperatura e trupit e paqendrueshme.
• Zemra eshte e vendosur ne pjesen shpinore.
• Habitati (vendbanimi) eshte kazmopolit (te kudondodhur).
• Skeleti i jashtem: ekzoskelet (demoskelet, kitine, polisakarid i azotuar).
• Trupi perbehet nga: koka, kraharori dhe barku.
• Tek merimangat dhe gaforret trupi eshte i ndare ne: kokekraharor dhe bark.
• Tek karkaleci trupi eshte i ndare ne: koke, kraharor dhe bark.
• Artoropodet qe jetojne ne ajer marrin fryme me skerfyell (trake).
• Artoropodet qe jetojne ne uje marrin fryme me veleza (bronshit).
• Partagjeneza eshte zhvillimi i nje individi nga nje veze.

Insektet

• Trupi eshte i ndare ne koke – gjoks – bark.
• Koka ka 6 segmente dhe nje çift antenash.
• Kane çifte me sy te perbere dhe sy te thjeshte.
• Kane 3 çifte me nofulla.
• Kraharori ndahet ne 3 segmente, ku çdonjeri poshte ka nga 1 çift gjymtyresh.
• Tek segmenti i 2 dhe i 3 i kraharorit nga siper dalin 2 çifte flatrash.(Flatraforte dhe flatraholle).
• Barku i tyre ka 11 segmente.
• Poret gjinore i kane tek pjesa barkore.
• Zhvillimi embrional behet me metamorfoze. Qe dmth. Nga nje veze del nje larve qe quhet nimfa, pastaj nje krimb e ne fund nje flutur.
• Frymemarrja kryhet me trake.

Merimangat

• Trupi i tyre eshte i ndertuar ne kokegjoks – barku.
• Kokekraharori eshte i ndare ne 6 segmente por pa antenna.
• Kane sy te thjeshte (8 deri ne 5 sy).
• Nuk ka nofulla te verteta. Ka grepa helmues qe prodhojne nje helm qe sherben per te paralizuar prene e tyre.
• Tek merimangat ne pjesen barkore ka 13 segmente.
• Tek kraharori i merimagave dalin nga nje çif gjymtyresh nga segmenti i 4 deri tek i 6 te cilet mbarojne me kthetra te cilat sherbejne per te levizur dhe per te endur rrjeten.
• Poret gjinore jane tek pjesa barkore.
• Kanali tretes eshte i perdreshur me specializim te larte per te tretur pjeset e but ate insektit.
• Nuk ka forme larvore.
• Frymemarrja kryhet me trake(mushkeri), por edhe me veleza

Gaforret

• Trupi i tyre eshte i ndare ne kokegjoks – barku.
• Kokekraharori eshte i ndare ne 6 segmente edhe ka 2 çifte antenash.
• Kane çifte sysh te perbere.
• Te pakten 3 çifte me nofulla dhe gjymtyret e para jane kembenofulla, te zhvilluara dhe mbarojne me masha.
• Pjesa barkore eshte e ndare ne 11 segmente.
• Kanalin tretes e kane te drejte.
• Forma larvore qe kane quhet nauplius.
• Poret gjinore jane tek pjesa barkore.
• Frymemarrja kryhet me veleza.

O ca te bo viti i par....

o shoku hajde te shkolla ime per profesor hahahahahaha

po mo.... me jep rrogen se erdha :d

dhe kjo me pelq

Un kam 1 lend qe quhet SHKENC dhe permban Biologjin...Fiziken...dhe Kimine...me then te drejten se di ca i bie biologji fizik e kimi vec e vec

pse me ku rri ti?

Angli =)

ajo rri kudo

uuuuu.... angliiiiiiiiii ihihih sa fkisim kjo pamja... ....... ...... meqe ra fjala ky ndeshkimi ska te bej me ty...

i know i m a little wirdell

haha yeap ur so weirdddddddddddddddd

he me se qetesohem mo u bo merak lol

Ok Ok.... duhet me thon naj gjo per biologjin... .... em.... em.... pffffff un per vete jam tu bo per menyren e lindjes e shku a i ngja fmiu prinderve lesh prehs

po futa un 2 here... aaaaa co doni me ju???

sh.mire

ti ani sh respekte nje here per ate foton... dhe ti qe thu sh mir : mir : e lodra te tjera.... mos je gje kontrollori i cilsis???

eh lende kshu eshte as e mire as e keqe
kemi neve nji msuse biologjie nji aferdita aferdita
oh car zoje njish fare
mu nuk me ngre asnjiher

e pare punes nga e dini ju qe jan lodra ???sh flm per foton .edhe ju sh te bukur e paskeni foton!

e kisha qe e ke foton sh te bukur per ket njeriun qe pas 3 ditesh ka ditelindje... e adhuroj

Sa mesim te gjate kam nsr per ne biologji!Sa pertoj me e mesu!Nqs tema eshte te gjej kuriozitete rreth kesaj lendeme thene te drejten pertoj

lende e bukur me pelqen shume por vetem nga figurat qe ka libri lol

un jam njesh ne ket fushe